Đối mặt với những vấn đề khó xác định trong cuộc sống, mọi người thường có xu hướng bày tỏ quan điểm và ý kiến cá nhân của mình. Tuy nhiên, một số ý kiến được đưa ra còn rất chủ quan, thiếu chính xác và không có cơ sở. Một ý kiến như vậy sẽ được gọi là một sự thiên vị. Vậy khái niệm định kiến là gì? Làm thế nào để cải thiện những nguyên nhân và ảnh hưởng của định kiến trong xã hội ngày nay?
Định kiến là gì?
Định kiến nếu hiểu một cách khái quát nhất là ý kiến, quan điểm về một đối tượng hoặc một nhóm đối tượng. Và không khó để nhận thấy rằng những ý kiến, quan điểm này được hình thành trước khi có những hiểu biết chính xác về một vấn đề. Nói cách khác, định kiến có phần chủ quan, xa rời thực tế và không mấy chính xác.
Có sự thiên vị về hầu hết mọi vấn đề ngày nay. Ví dụ, nhiều định kiến về giới như phong tục gia trưởng, phẩm chất và phẩm hạnh của phụ nữ đã xuất hiện, hay phân biệt giới tính thứ ba dần hình thành. Những định kiến này đã thay đổi theo thời gian, nhưng đáng buồn là chúng vẫn còn phổ biến ở nhiều nơi.
Các dạng thành kiến khác nhau tồn tại
Có thể dễ dàng nhận thấy rằng định kiến có sức lan tỏa rất lớn trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta. Thành kiến có thể dựa trên nhiều yếu tố, bao gồm giới tính, chủng tộc, tuổi tác, nguồn gốc quốc gia, khuynh hướng tình dục, tình trạng kinh tế xã hội và tôn giáo. Một số định kiến phổ biến nhất mà chúng ta gặp phải bao gồm:
+ Phân biệt đối xử về chủng tộc, sắc tộc.
Phân biệt đối xử trên cơ sở giới tính.
Sự phân biệt giai cấp và tầng lớp xã hội.
+ Hội chứng sợ đồng tính và khinh thường.
+ Niềm tự hào dân tộc.
Thành kiến sâu sắc với tôn giáo.
+ Sự phân biệt tuổi tác giữa mọi người.
+ Chứng sợ bài ngoại hoặc hội chứng ngoại lai.
+ Thành kiến với định kiến.
Sự khác biệt giữa thành kiến và định kiến là gì?
Định kiến: Đây là quan điểm của cộng đồng bạn đang sống, nó có từ trước khi bạn sinh ra, và bạn là người được hưởng lợi từ quá trình sống và học tập tại đó. Vì vậy xã hội này đã có sẵn thuật ngữ “thành kiến xã hội”.
Định kiến: Đồng thời, định kiến là quan điểm, ý kiến cá nhân mà bạn đã thiết lập cho bản thân, nhưng không có sẵn trong cộng đồng. Giả sử bạn đã có xung đột với một đồng nghiệp, vì vậy bạn có ấn tượng xấu về anh ta. Chính vì vậy mà bạn có thành kiến với anh ấy là một người rất xấu tính, ích kỷ và luôn muốn làm tổn thương người khác.
Lấy các ví dụ về định kiến xã hội
Dưới đây là một số định kiến trong nhiều xã hội quốc gia ngày nay, để bạn có thể thấy định kiến có hại như thế nào.
Cho đến thế kỷ 20, phụ nữ không có quyền bầu cử ở bất kỳ quốc gia nào vì họ bị coi là những người có vai trò “thấp kém” hơn nam giới. Dù thế giới đã có nhiều thay đổi nhưng ngày nay vẫn còn những quốc gia như Ả Rập Xê Út không chấp nhận quyền bầu cử của phụ nữ.
Cũng tại Ả Rập Xê Út, phụ nữ không được phép lái xe. Khi họ đi cùng một người đàn ông trên phố, họ phải đi sau người đàn ông đó.
Chiến tranh thế giới thứ hai xảy ra vì thành kiến với người Do Thái và người da đen.
Ở Afghanistan, khi phong trào Taliban nổ ra và chiếm lấy đất nước, phụ nữ không được đến trường. Ngoài ra, họ không thể ra khỏi nhà mà không che mặt.
Ở Mỹ, cho đến những năm 1960, người da đen tuyệt đối không được ngồi ghế đầu xe buýt. Đồng thời, họ không được sử dụng nhà vệ sinh công cộng như người da trắng. Người da đen cũng bị cấm uống nước do người da trắng sử dụng.
Bản thân rất nhiều người có định kiến này khi gặp ai xăm trổ đầy mình là anh em ruột, tính cách hung hãn, xã hội đen đánh thuê, c.h.é.m..e.n. Đây là thành kiến với mọi người, chỉ nhìn vẻ bề ngoài chứ không nhìn vào tính cách.
Còn với những người thuộc thế giới thứ ba, định kiến của xã hội đối với họ càng nặng nề hơn. Định kiến xã hội thường cho rằng những người này có vấn đề về tâm lý, dù là nam hay nữ.
Sau vụ khủng bố ngày 11 tháng 9 tại Hoa Kỳ, những người ở Trung Đông hoặc với những đặc điểm tương tự bị coi thường. Họ bị buộc tội vì bất kỳ vụ tấn công nào liên quan đến chất nổ, nhưng trên thực tế, họ là nạn nhân của định kiến vì không phải ai cũng đồng tình với bạo lực.
Có nhiều công ty tuyển dụng phụ nữ mà không cho họ cơ hội phát triển và thăng tiến trong công việc như nam giới.
Định kiến bắt nguồn từ đâu?
Như đã đề cập trước đó, thành kiến là lâu dài và có thể được truyền lại cho các thế hệ tương lai thông qua các phong tục cổ xưa của cộng đồng.
Ban đầu, có lẽ vì họ muốn duy trì vị trí của mình vì lợi ích tốt nhất của họ, mọi người đặt ra các quy tắc và quy định nghiêm ngặt và có phần cảnh giác với một nhóm hoặc cộng đồng khác.
Ví dụ, đàn ông luôn muốn giữ vị trí thống trị trong gia đình và xã hội nên đưa ra những quy định khắt khe hơn đối với phụ nữ và nảy sinh thái độ thiếu tôn trọng phụ nữ.
Chính từ đó mà định kiến giới được hình thành và cứ thế tồn tại cho đến ngày nay qua các phong tục, chuẩn mực xã hội khác. Đôi khi người ta cho rằng nó rất phi lý nhưng vì nó đã tồn tại quá lâu, đã ăn sâu vào tiềm thức con người. Thậm chí, nó còn ăn sâu vào tiềm thức của những người được trời phú cho định kiến này. Vì vậy, phải mất một thời gian dài để thoát khỏi sự thiên vị này.
Những quan niệm sai lầm về một vấn đề xã hội hoặc một nhóm người nào đó cũng là một nguồn gốc của định kiến xã hội. Chẳng hạn, người ta còn quan niệm “giọt nước tràn ly” nên con dâu không thể không yêu con rể, con rể. Sẽ rất yêu quý bố mẹ chồng. Chính vì quan niệm này mà có thành kiến với con dâu, con rể (được cho là khác dòng máu).
Họ có xu hướng nghĩ rằng con dâu và con rể sẽ không bao giờ yêu thương họ nhiều như con ruột của mình, vì vậy không có gì là ngu ngốc khi yêu lại họ. Nhưng thực tế lại khác, rất nhiều cô con dâu sống trong tình cảm và tinh thần trách nhiệm với mẹ chồng. Tuy nhiên, do những câu ca dao, tục ngữ, câu chuyện được lưu truyền từ xa xưa khiến người ta hiểu sai và dần hình thành những quan niệm không đúng, dẫn đến định kiến với các nàng dâu, chú rể.
Những định kiến được hình thành như thế nào?
Định kiến trong xã hội thường được hình thành từ những khía cạnh sau:
Cạnh tranh xã hội
Theo quan điểm này, định kiến bắt nguồn từ sự cạnh tranh về những tiện nghi và cơ hội quý giá giữa các nhóm xã hội khác nhau. Các thành viên của các nhóm liên quan sẽ tiếp tục nhìn nhận nhau ngày càng tiêu cực. Họ “gán ghép” nhau là kẻ thù, coi nhóm của họ là một với tiêu chuẩn đạo đức tối thượng. Kể từ đó, một rào cản đã được dựng lên giữa hai bên, và mối hận thù giữa hai bên ngày càng sâu sắc.
Kết quả tất yếu là từ một cuộc cạnh tranh rất đơn giản không liên quan đến ân oán và thù hận, nó dần dần phát triển thành một định kiến nghiêm trọng hơn. Thậm chí, sự cạnh tranh như vậy thường dẫn đến xung đột trực tiếp và cởi mở và các hành vi gây hấn và bạo lực.
Bất bình đẳng xã hội
Trong bất kỳ xã hội nào, sẽ có địa vị xã hội không bình đẳng. Các cá nhân thường không bình đẳng về cơ hội, sở thích, giá trị, … và chính sự bất bình đẳng này dễ dẫn đến định kiến.
Các thành kiến có xu hướng coi mình là vượt trội so với người khác, và do tính kiêu ngạo và trịch thượng của mình, họ có xu hướng tự tin vào giá trị của bản thân.
Họ cũng trao quyền cho bản thân để đánh giá người khác, họ coi mình là người giỏi nhất và cao hơn, trong khi những người từ các nhóm xã hội khác bị cho là những đặc điểm tiêu cực và bị đối xử không công bằng.
Một số nhà nghiên cứu tin rằng định kiến vào thời điểm này là sự hợp lý hóa bất bình đẳng xã hội và nó đã được sử dụng như một công cụ để chứng minh rằng một nhóm người có quyền lực và tiền bạc có giá trị cao hơn vì lợi ích của họ.
Xã hội hóa
Định kiến trong xã hội cũng được hình thành thông qua quá trình xã hội hóa ngay từ khi đứa trẻ được sinh ra. Môi trường gia đình, đặc biệt là những khuôn mẫu do cha mẹ đặt ra, là nguồn kiến thức quan trọng nhất cho trẻ.
Thông qua cha mẹ, đứa trẻ học hỏi và tương tác với thế giới bên ngoài, phát triển xu hướng lặp lại những gì cha mẹ hoặc người lớn đã dạy nó. Vì vậy, những kinh nghiệm đầu đời có thể đóng một vai trò nào đó trong việc hình thành định kiến.
Các mô hình tri giác cứng
Khi thông tin khan hiếm, kinh nghiệm sống hạn chế của chúng ta thường khiến chúng ta phải chọn những giải pháp dễ dàng nhất để giải quyết vấn đề của người khác.
Chúng ta có xu hướng chia những người rất đa dạng thành những nhóm đơn giản và đưa ra những kết luận sai lầm về họ. Chúng ta cũng thường có xu hướng dựa vào các hình thái nhận thức đã có từ trước để đánh giá hơn là tìm hiểu về chúng để có những phản ánh chính xác hơn.
Hình ảnh xã hội
Trong xã hội ngày nay thường có những biểu tượng xã hội đặc trưng. Ví dụ, trong xã hội Mỹ, người da trắng được coi là tốt bụng, thuần khiết và cực kỳ thông minh. Đồng thời, người da đen bị coi là bệnh hoạn, độc ác, thiếu hiểu biết và vô trách nhiệm. Những biểu tượng xã hội tiêu cực này khiến người thiểu số không chỉ trở thành nạn nhân của sự phân biệt đối xử, mà còn mất niềm tin vào giá trị của chính họ.
Ở trường học
Trường học thường được coi là một trong những nguồn gốc của định kiến vì nhiều định kiến được tạo ra dưới ảnh hưởng của trường học.
Sách giáo khoa được sử dụng trong trường học là động lực thúc đẩy các định kiến. Học ở trường là một trong những cách phổ biến để phát triển và duy trì định kiến bằng cách tiếp thu những định kiến trong sách vở.
Kiểu hình thần kinh
Quan điểm này cũng cho rằng những người có loại thần kinh yếu hơn (ức chế thường mạnh hơn kích thích) dễ bị thiên vị hơn.
Những người có kiểu hình thần kinh này thường không linh hoạt, tương đối rụt rè và tự ti. Khi đối mặt với những tình huống bất lợi, họ có xu hướng suy nghĩ theo những cách cực kỳ tiêu cực, thậm chí là bệnh hoạn.
Họ rất nhút nhát trong xã hội và rất cởi mở và khó đoán nếu buộc phải tiếp xúc trực tiếp với người khác. Họ là những người khó chấp nhận những giá trị mới và thích nghi với những thay đổi thường xuyên của môi trường.
Tác động của định kiến đối với xã hội ngày nay
Tác giả cuốn tiểu thuyết trinh thám nổi tiếng nhất Nhật Bản Keigo Higashino từng nói: “Trên đời này chỉ có hai thứ mà chúng ta không thể nhìn thấy trực tiếp: một là mặt trời, hai là trái tim con người”.
Không muốn thấy người khác sống tốt hơn mình, khác biệt với mình là một trong những tội ác lớn nhất trong bản chất con người. Từ đó, chúng ta bị những định kiến bên ngoài làm cho mờ mắt mà quên mất rằng chỉ có nhân cách bên trong mới là giá trị cốt lõi quan trọng nhất tạo nên một con người.
Lấy Mai Wenyu làm ví dụ, đây là nữ ca sĩ kiêm diễn viên Hong Kong rất nổi tiếng, người đẹp mang dòng máu Trung Quốc, xứ Wales, Đức và Iran, cũng chính là người đã tạo nên “Vua phim hài” Châu Tinh Trì. Trí phải mê.
Dù đã bước sang tuổi trung niên nhưng Mai Wenyu vẫn giữ được vẻ ngoài xinh đẹp, gợi cảm trong chuyến lưu diễn vòng quanh thế giới, diện trang phục hở lưng gợi cảm cùng đôi chân dài miên man. Kỷ niệm 25 năm sự kiện nghệ thuật.
Sau khi những bức ảnh ấn tượng được đăng tải trên mạng, cư dân mạng vừa ngạc nhiên vừa không tiếc lời khen ngợi, tò mò về bí quyết ăn kiêng và phương pháp tập luyện để duy trì thân hình đẹp của cô.
Dù không hiếm những lời khen ngợi như vậy nhưng cũng có không ít người tiếp tục tỏ thái độ không hài lòng và bình luận ác ý: “Lấy chồng sao mà ăn mặc thế này thế này?”, “Cô gần 50 rồi mà vẫn ăn mặc thế này. hở hang, có đáng xấu hổ không? ”hay“ Tôi biết bạn có dáng người đẹp, nhưng có nhất thiết phải khoe ra như vậy không? ”…
Từ trong ra ngoài đều nói: Em già rồi, đừng ăn mặc hở hang, gợi cảm. Nhưng ai đặt ra giới hạn độ tuổi để phụ nữ có thể khoe vẻ đẹp và sự gợi cảm của mình? Sau tuổi đó, bạn có phải biến mình thành một người xấu xí không?
Và điều đáng sợ nhất đối với hầu hết những người giữ quan điểm thiên vị này là họ luôn cho rằng sự thiên vị của mình là lẽ thường, là ý kiến chung cho tất cả mọi người và mọi người xung quanh. Sau đó, tất nhiên, họ tự cho mình quyền đánh giá, phán xét và chỉ ra hành động của người khác.
Những người có định kiến về ý tưởng có xu hướng sống trong kinh nghiệm và nhận thức hạn chế của chính họ. Họ chỉ nhìn thấy một mặt của sự vật, nhưng nghĩ rằng họ đã nhìn thấy toàn bộ sự vật.
Trong xã hội, nếu chúng ta chỉ đánh giá người khác bằng thành kiến, chẳng hạn như thành kiến với hình xăm, thì thứ nhất là chúng ta đánh giá sai về người khác, sẽ dẫn đến những hành động hoặc quyết định sai lầm làm tổn hại đến lợi ích vật chất và tinh thần của người khác, của chính mình và của người khác. mọi người xung quanh.
Người bị hiểu lầm nghiêm trọng sẽ bị ức chế về tâm lý, dần dần mất đi tài năng… Nhưng đánh giá sai người khác sẽ không thể giao tiếp tốt với người khác, các quan hệ xã hội và xã hội dần dần đối mặt với nguy cơ rạn nứt hoặc không thể cứu vãn.
Mong rằng những thông tin mà chúng tôi vừa đề cập sẽ giúp bạn đọc hiểu được khái niệm định kiến là gì, nguyên nhân của nó và những tác động tiêu cực mà nó gây ra đối với xã hội ngày nay.
